De effecten van ons mensbeeld

Onze economie is gebouwd op een mensbeeld dat er vanuit gaat dat mens vooral zoveel mogelijk behoeften wil bevredigen op een op zo efficiënt mogelijke manier. De Homo Economicus. De mens is vooral gericht is op zijn eigen belang. 
(NOTE: Kijk om je heen in dit Corona-tijdperk en je ziet ontelbare voorbeelden van het tegendeel). 

De economie vertelt ons dat er geen einde komt aan de behoeften die mensen hebben, dat behoeften altijd maar toenemen en telkens veranderen in de tijd. Het resultaat van dit mensbeeld is dat we denken dat de economie moet blijven groeien. Dus produceren en verzinnen we steeds meer en andere dingen om de consumptie op gang te houden, zodat de economie gevoed wordt. Onze economie is er een van de eeuwige groei. Maar aangezien we wonen op een planeet die eindig is, voelen we al snel dat dit fout gaat lopen.  

Dat wisten we ook al in 1972 trouwens. Lees het boek Limits to growth, een verslag van de club van Rome.

Terug naar de Bruntland definitie
Duurzame ontwikkeling is ‘ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties om ook in hun behoeften te voorzien, in gevaar te brengen’. 

Max-Neef voegt hier aan toe dat de beste vorm van ontwikkeling ‘een ontwikkeling is die de kwaliteit van het leven van mensen verbetert’.  

Hij verduidelijkt hierbij dat ontwikkeling gaat over mensen en niet over dingen. Ontwikkeling kun je niet uitdrukken in BNP, want dat zegt iets over dingen en aantallen. Ontwikkeling zegt is over de kwaliteit van je leven en die ontstaat als je in staat bent om in al je behoeften te voorzien.

Wat je nodig hebt om te komen tot een duurzamere ontwikkeling is het inzicht dat behoeften en de bevredigers van die behoeften niet één en dezelfde zijn. En dat niet alle bevredigers evenveel bijdragen aan kwaliteit van leven. En tot slot dat bevredigers in de meeste gevallen geen dingen zijn, want anders zou dit betekenen dat de kwaliteit van leven voor iedereen altijd hoger is in landen met het grootste Bruto Nationaal Product en de meeste materiële zaken. En veel van ons weten uit ervaring dat dit niet het geval is. 

Kijk ter inspiratie dit filmpje, met hierin een andere visie op economie, gestoeld op een ander mensbeeld.

<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/-GoFzU3cRE4" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>

Kenmerken van menselijke behoeften

• Behoeften zijn te vervullen (eindig), beperkt in aantal en je kunt ze benoemen (classificeren).
• Behoeften zijn overal hetzelfde, in alle culturen en alle tijden. 
• Wat wel onderhevig is aan trends en cultuur is de manier waarop we invulling geven aan een behoeften; de behoeftebevrediger. 

Behoeftebevredigers verschillen per cultuur of per tijd en plaats. Denk bij behoeftebevredigers aan relaties, verenigingen, organisatiestructuren, voedsel, waarden en normen, gedrag en plekken waar je kun verblijven. Een huis kan je behoefte aan veiligheid invullen, maar je voelt je ook veilig door onderdeel uit te maken van een gezin. Wordt een behoefte niet vervuld, dan spreek je van armoede. 

Systeemdenken over menselijke behoeften, een holistisch mensbeeld

Om een duurzame toekomst te realiseren, is het nodig dat we ons mensbeeld bijstellen. Dat we de mens als geheel bezien. En dat de mens Kwaliteit van Leven ervaart als het geheel van behoeften die in onderlinge samenhang wordt bekeken. Alle behoeften beïnvloeden elkaar onderling altijd en zijn altijd allemaal aanwezig in ieder mens. Er is geen sprake van een onderlinge hiërarchie. Dat wil zeggen, niet een behoefte is belangrijker dan de ander. Met als enige uitzondering die de regel bevestigt, ‘de behoefte aan levensonderhoud’; je moet immers eten en drinken om in leven te blijven. 

Er is geen één-op-één relatie tussen een behoefte en een behoeftebevrediger. Denk aan een bevrediger die meerdere behoeften kan vervullen (zoals borstvoeding voor een baby de behoefte aan liefde, levensonderhoud, identiteit invult) of juist een behoefte die heel veel bevredigers nodig heeft om ingevuld te worden. Denk aan je identiteit door de relaties die je hebt, het werk dat je doet, de taal die je spreekt en de cultuur waar je onderdeel vanuit maakt.

Kenmerken van menselijke behoeften

• Behoeften zijn te vervullen (eindig), beperkt in aantal en je kunt ze benoemen (classificeren)
• Behoeften zijn overal hetzelfde, in alle culturen en alle tijden 
• Wat wel onderhevig is aan trends en cultuur is de manier waarop we invulling geven aan een behoeften; de behoeftebevrediger. 

Behoeftebevredigers verschillen per cultuur of per tijd en plaats. Denk bij behoeftebevredigers aan relaties, verenigingen, organisatiestructuren, voedsel, waarden en normen, gedrag en plekken waar je kun verblijven. Een huis kan je behoefte aan veiligheid invullen, maar je voelt je ook veilig door onderdeel uit te maken van een gezin. Wordt een behoefte niet vervuld, dan spreek je van armoede. 

Systeemdenken over menselijke behoeften, een holistisch mensbeeld

Om een duurzame toekomst te realiseren, is het nodig dat we ons mensbeeld bijstellen. Dat we de mens als geheel bezien. En dat de mens Kwaliteit van Leven ervaart als het geheel van behoeften die in onderlinge samenhang wordt bekeken. Alle behoeften beïnvloeden elkaar onderling altijd en zijn altijd allemaal aanwezig in ieder mens. Er is geen sprake van een onderlinge hiërarchie. Dat wil zeggen, niet een behoefte is belangrijker dan de ander. Met als enige uitzondering die de regel bevestigt, ‘de behoefte aan levensonderhoud’; je moet immers eten en drinken om in leven te blijven. 

Er is geen één-op-één relatie tussen een behoefte en een behoeftebevrediger. Denk aan een bevrediger die meerdere behoeften kan vervullen (zoals borstvoeding voor een baby de behoefte aan liefde, levensonderhoud, identiteit invult) of juist een behoefte die heel veel bevredigers nodig heeft om ingevuld te worden. Denk aan je identiteit door de relaties die je hebt, het werk dat je doet, de taal die je spreekt en de cultuur waar je onderdeel vanuit maakt.

Om op duurzame wijze kwaliteit van leven te verbeteren moeten we rekening houden met verschillende niveaus ofwel contexten. Er moet oog zijn voor de individuele behoeften, die van jezelf, de invulling van behoeften van een sociale context, zoals organisatie of samenleving en de behoeften binnen de ecologische context. De grenzen van de planeet. Alleen als we rekening houden spreken we van een duurzame ontwikkeling die kwaliteit van leven verbetert.

https://youtu.be/fRp8ZLvRtSM

Armoede, de uitdaging van deze tijd

Max Neef geeft een nieuwe betekenis aan het woord Armoede. Overal waar een behoefte niet voldoende wordt bevredigd, ontstaat armoede. Denk aan armoede van levensonderhoud (door gebrek aan woningen); Armoede vanwege slechte gezondheidszorg (veiligheid), Armoede vanwege slechte onderwijskwaliteit (ontwikkeling) of armoede vanwege discriminatie van minderheden (participatie) of verlies van identiteit omdat je moet vluchten.

We duiken wat dieper in de verschillende soorten behoeftenbevredigers